Işığın Hayvanlar Üzerindeki Başlıca Etkileri Nelerdir?
Işığın hayvanlar üzerindeki başlıca etkileri şunlardır:
Bir hayvanın yaşamının çeşitli yönleri de ışıktan etkilenir. Işığın çeşitli böcekler, kuşlar, balıklar, sürüngenler ve memelilerin büyümesi, vücut rengi, göçü, üremesi ve menopozu üzerinde etkisi vardır. Hidroidler gibi bazı türler ışık olmadan yaşayamazken birçoğu karanlıkta kalmayı tercih ediyor.
Işığın Hayvanlar Üzerindeki Etkisi
1. Işığın protoplazma üzerindeki etkisi: Çoğu hayvanın vücudunda, dokularını güneş radyasyonunun zararlı etkilerinden koruyan bir çeşit örtü vardır. Bununla birlikte, ara sıra güneş ışığı bu kaplamalardan geçebilir ve çeşitli vücut hücrelerinin protoplazmasını uyarabilir, etkinleştirebilir, iyonlaştırabilir ve ısıtabilir. Farklı organizmaların DNA'sının ultraviyole radyasyonun bir sonucu olarak mutasyonel değişikliklere uğradığı bilinmektedir.
2. Işık metabolizmayı nasıl etkiler:
Farklı hayvanların metabolik hızları, ışıkla önemli ölçüde değiştirilir. Enzimlerin aktivitesi, genel olarak metabolizmanın hızı ve tuzların ve minerallerin protoplazmadaki çözünürlüğü, ışık şiddeti arttıkça artar. Bununla birlikte, yüksek ışık yoğunluklarında gazların çözünürlüğü azalır. Mağaralarda yaşayan hayvanların yavaş metabolizmaları ve uyuşuk davranışları olduğu görülmektedir.
3. Işığın pigmentasyon üzerindeki etkisi: Hayvanların pigmentasyonu ışıktan etkilenir. Mağara memelilerinde cilt pigmentasyonu yoktur. Uzun süre karanlıkta tutulursa cilt pigmentasyonunu geri kazandırırlar. Tropik bölgelerde yaşayanların derin pigmentli ciltleri, güneş ışığının cilt pigmentasyonunu nasıl etkilediğinin bir başka işaretidir. Cilt pigmentinin oluşması için güneş ışınları gereklidir.
Bazı hayvanların cinsel dimorfizme ve koruyucu renklenmeye yardımcı olan ayırt edici pigment modelleri de ışıktan etkilenir. Pigmentli olmalarına rağmen, derin okyanusun monoton ortamında yaşayan hayvanların renklerinde desen yoktur.
4. Işığın hayvan hareketi üzerindeki etkisi: Daha aşağı hayvanlar, ışığın kendi hareketleri üzerindeki etkisini açıkça hissederler. Fototaksis, bir ışık kaynağına doğru ve ışık kaynağından uzağa yönlendirilmiş hareket için kullanılan terimdir. Euglena ve Ranatra gibi ışığa tepki olarak olumlu hareket eden yaratıklar bu yönde hareket eder; buna karşılık, planaryalar, solucanlar, sümüklü böcekler, kopepodlar, sifonoforlar vb. gibi ışığa tepki olarak olumsuz hareket eden canlılar ışık kaynağından uzaklaşır.
Sapsız hayvanlar, ışığa yönelik büyüme mekanizmaları olan fototropizmlere sahiptir. Diğer fototropizmler, Euglena'nın kamçısının ışık yönünde hareket etmesi ve birkaç coelenterate polipin hareketi gibi bir ışık uyarana yanıt olarak hareket eden bir hayvanın vücut kısmını içerir.
Işık ayrıca bazı canlıların hareketlerinin hızını veya hızını da kontrol eder. Hayvanların hareketlerini yavaşlatarak ışığa tepki verdikleri görülmüştür; bu yönsüz hareketler fotokinezi olarak bilinir. Reokinez, doğrusal hızdaki bir değişiklik ve dönüş yönü, fotokinezinin iki örneğidir. (klinokinezi).
Bir hayvanın vücudunun yalnızca bir kısmı fotokinezi sırasında sürekli olarak ışık kaynağından saptığında, reaksiyon fotoklinokinezi olarak bilinir. Yerli Musca larvaları bu hareketlere sahiptir. Hayvanlar eşit derecede parlak iki ışıkla karşılaştıklarında ya ışıkların yönünde hareket ederler ya da ışıklardan uzaklaşarak ikisinin arasında kalan bir noktaya giderler.
Fototropotaksis bunun adıdır. Telotaksis, bir erkeğin bir dişinin etine olan ilgisini ifade eder. Tutarlı bir şekilde ışık kaynağına doğru bir açıyla hareket eden hayvanların göksel yönelimli oldukları veya ışık pusulası reaktivitesi sergiledikleri söylenir.
5. Fotoperiyodizm ve biyolojik saatler: Günlük düzenli Işık (gündüz) ve Karanlık (gece) döngülerinin birçok organizmanın davranışı ve metabolizması üzerinde önemli bir etkiye sahip olduğu iyi bilinmektedir. Dünyanın güneşe ve aya göre hareketi, bu tür çevresel ışık ve karanlık döngülerinin temelini oluşturur.
Dünyanın kendi ekseni etrafında dönmesi sonucu gece ve gündüz birbirini takip eder. Mevsimler, dünyanın ekseninin eğilmesi ve onun güneş etrafında yıllık dönüşü ile yaratılır. Fotoperiyodizm, çeşitli organizmaların çevresel ışık ve karanlık döngülerine nasıl tepki verdiğini açıklamak için kullanılan kelimedir. Fotoperiyot, bir aydınlanma zamanını ve ardından bir karanlık periyodunu içeren her günlük döngüye verilen isimdir.
Aydınlık ve karanlık dönemlerine sıklıkla sırasıyla fotofaz ve skatofaz denir. Farklı ışık periyotlarına yanıt olarak, birçok hayvan, ortam ışığı seviyeleri hakkındaki bilgilere erişmelerini sağlayan farklı morfolojik, fizyolojik, davranışsal ve ekolojik adaptasyonlar geliştirmiştir.
6. Işığın üreme üzerindeki etkisi: Kuşlar da dahil olmak üzere birçok türün gonadlarını harekete geçirmesi ve yıllık üreme döngülerine başlaması için ışık gereklidir. Yaz aylarında aydınlatmanın daha yüksek olduğu zamanlarda kuş gonadlarının daha aktif hale geldiği ve kış aylarında aydınlatmanın daha düşük olduğu zamanlarda daha az aktif hale geldiği keşfedilmiştir.
7. Işığın gelişim üzerindeki etkisi: Somon larvaları gibi belirli durumlarda ışık büyümeyi hızlandırır; diğerlerinde, mytilus larvalarında olduğu gibi, onu yavaşlatır.
Bazı durumlarda güneş lekelerinin büyümesi güneş ışığı üretimini de artırır. Bu ekstra enerji, böylece kaçınılmaz olarak gezegene yakın güneş enerjisi çıkışını yükselten uzaya yayılır. Bunu takip eden artan su buharlaşması bulutların gelişmesine neden olarak güneşe daha fazla maruz kalmanın önüne geçer ve sonuç olarak sıcaklığı dengeler.
